Żywa lekcja historii o akcji „Pensjonat”

Dla upamiętnienia 80. rocznicy bohaterskiego uwolnienia więźniów z jasielskiego więzienia w ramach akcji „Pensjonat”, która miała miejsce w nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 roku, przygotowano uroczystości o charakterze patriotycznym i religijnym, którym towarzyszył montaż słowno-muzyczny oraz przejście uczestników spotkania historyczną trasą odskoku w kierunku Żółkowa. Całe wydarzenie przebiegało w duchu żywej lekcji historii.

Już od jedenastu lat organizowany jest Jasielski Marsz Wolności im. pułkownika Stanisława Dąbrowy-Kostki. W ten sposób jego pomysłodawcy chcą upamiętnić uczestników bohaterskiego uwolnienia więźniów z jasielskiego więzienia w ramach akcji „Pensjonat”, która miała miejsce w nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 roku. Wydarzenie przygotowali wspólnie Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, Komenda Hufca Związku Harcerstwa Polskiego im. Rodziny Madejewskich w Jaśle, 139. Drużyna Harcerska „Lisy” im. Leopolda Lisa-Kuli, Urząd Miasta w Jaśle, Jasielski Dom Kultury oraz Parafia Rzymskokatolicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Jaśle-Żółkowie. Inicjatywę objął honorowym patronatem burmistrz miasta Ryszard Pabian.

Organizatorzy uroczystości zaprosili mieszkańców Jasła i regionu na piątkowy wieczór (4.08) pod pomnik „W hołdzie żołnierzom Armii Krajowej” z charakterystyczną kratą, którą wyłamuje orzeł, będący symbolem uwolnienia więźniów w ramach akcji „Pensjonat”.

W tym miejscu odbył się montaż słowno-muzyczny, podczas którego skupiono się na przebiegu samej akcji. Spotkanie tradycyjnie już rozpoczęło się od odegrania i odśpiewania hymnu Polskiego Państwa Podziemnego.

Na wstępie głos zabrał Wiesław Hap, prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego: – Spotykamy się po raz kolejny przed pomnikiem Armii Krajowej w Jaśle, w przeddzień 80. rocznicy akcji określonej kryptonimem „Pensjonat”. Akcji, w której zespół Kedywu Podokręgu Armii Krajowej Rzeszów, w nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 roku, uwolnił około 180 więźniów, w tym później w zwartej grupie prawie 70 więźniów politycznych wyprowadził w kierunku Żółkowa. Była to akcja, o której wiele się mówiło. Niemcy nie mogli przeboleć tego, że z centrum miasta wyprowadzono tak wielką liczbę więźniów. Dlatego potem były kary, które posypały się wśród odpowiedzialnych za to funkcjonariuszy niemieckich. Ale niestety później były gorączkowe poszukiwania tych, którzy pomagali w akcji. M.in. rodzina Madejewskich, bracia Magurowie zapłacili za to najwyższą cenę. Ale dzięki tej akcji udało się uratować tak wiele istnień ludzkich. Darowano im niemalże po raz drugi życie. My staramy się od jedenastu lat upamiętnić całą akcję, ale także uczestników i ofiary.

Jak zaznaczył, Jasielski Marsz Wolności to uzupełnienie miejskich uroczystości patriotycznych, które odbywają się corocznie dla upamiętnienia akcji „Pensjonat”.

– Chcieliśmy, aby to była lekcja historii na żywo, żebyśmy mogli uczestniczyć tutaj przed pomnikiem w montażu słowno – muzycznym, żeby móc posłuchać pieśni, poczytać wiersz, posłuchać historii przebiegu akcji. Potem żeby przemierzyć tą trasę kiedy uczestnicy akcji wyprowadzali zmaltretowanych, pobitych. Niektórych więźniów, których uratowano, trzeba było nawet nieść, a do tego jeszcze padał deszcz. Podążali właśnie w kierunku Żółkowa, a później podzielili się na grupy. W tym Żółkowie my się też zatrzymujemy i wspominamy akcję, uczestników i modlimy się w ich intencji. – objaśnił Wiesław Hap.

Uczestnicy spotkania mogli wysłuchać hymnu Jasielskiego Marszu Wolności autorstwa Piotra Hudymy, w wykonaniu Marty, Roberta i Huberta Michałowskich.

Na specjalnej plenerowej wystawie można było obejrzeć prace plastyczne uczestników 32. edycji Turnieju Wiedzy o Jaśle, którego tematyka nawiązywała do przypadającej w tym roku okrągłej, 80. rocznicy akcji „Pensjonat”. Organizatorami konkursu byli: Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego oraz Młodzieżowy Dom Kultury w Jaśle. Ponadto uzupełniają ją materiały związane z uroczystościami 40-lecia tej akcji, w których uczestniczył bezpośrednio Stanisław Dąbrowa-Kostka, najdłużej żyjący uczestnik akcji. Są tam zdjęcia ukazujące jego związki z Jasłem, Jaślanami, harcerzami i społeczeństwem.

Pokłosiem konkursu jest też literackie spojrzenie na akcję młodych Jaślan. Harcerze odczytali wiersze przygotowane przez uczniów miejscowych szkół podstawowych, poświęcone akcji i jej uczestnikom.

Ponadto przedstawiono przebieg całej akcji.

W dalszej części wydarzenia został uformowany pochód, któremu przewodzili harcerze niosący pochodnie, flagę Rzeczypospolitej Polskiej oraz tabliczkę z logotypem Jasielskiego Marszu Wolności im. pułkownika Stanisława Dąbrowy-Kostki. Uczestnicy marszu, eskortowani przez patrol Policji, przeszli historyczną trasą odskoku organizatorów akcji „Pensjonat” wraz z uwolnionymi więźniami politycznymi w stronę Żółkowa.

Na placu przed tamtejszym kościołem parafialnym „Dwóch Serc” wszystkich zgromadzonych gości powitał proboszcz ks. Jan Reczek. Wyraził on swoje zadowolenie z tego powodu, że ta tradycja trwa już nieprzerwanie od jedenastu lat. Jak zaznaczył, w tym roku ma ona szczególny charakter, ponieważ przypada okrągła, 80. rocznica tamtych wydarzeń.

– Witam wszystkich obecnych, którzy chcą z nami być i z nami nie tylko łączyć się w tym marszu, ale też wspólnie duchowo przeżywać łączność z tymi, którzy organizowali kiedyś tą akcję i tymi, którzy później pielęgnowali tradycję o tamtym wydarzeniu sprzed wielu lat. Błogosławiony już dzisiaj kardynał Stefan Wyszyński napisał kiedyś takie bardzo mądre słowa, że po Bogu, Jezusie Chrystusie, Matce Najświętszej największą miłość jesteśmy zobowiązani naszej Ojczyźnie. Dzisiaj też chcemy to podkreślić, bo Ci, którzy organizowali tą akcję „Pensjonat” zrobili to z miłości do Ojczyzny. Walczyli o wolność Polski. Podjęli ryzykowną akcję, żeby wyzwolić swoich towarzyszy walki, partyzantów, członków Armii Krajowej z więzienia jasielskiego. Wielu z nich przypłaciło to później życiem, więzieniami, prześladowaniami, różnego rodzaju uszkodzeniami. Dzisiaj chcemy w sposób szczególny wspomnieć ich, bo dzisiaj już między nami ich nie ma, odeszli do wieczności, ale pamięć o nich niech zawsze będzie w naszych sercach, niech trwa w nas. Pamiętajmy o poświęceniu, bo ryzykowali własne życie, żeby Polska była Polską, żebyśmy mogli żyć w wolnym kraju. – mówił ks. Jan Reczek.

Dalej odmówił modlitwę w intencji tych, którzy oddali życie w walce o wolną Polskę, nieżyjącego już ks. prałata Jana Gibały – emerytowanego proboszcza parafii, który był związany z marszem od jego pierwszej edycji oraz naszej Ojczyzny, która dzisiaj potrzebuje łaski, która płynie od Pana Boga.

Następnie druh Krzysztof Kapłon odczytał okolicznościowy apel uczestników XI Jasielskiego Marszu Wolności im. pułkownika Stanisława Dąbrowy-Kostki:

» Spotkaliśmy się dziś w 80. rocznicę akcji uwolnienia więźniów w Jaśle przez żołnierzy Kedywu Armii Krajowej pod kryptonimem „Pensjonat”, by dać wyraz naszej pamięci o tych, którzy walczyli o niepodległą i wolną Polskę. Uczestnictwo w tym Jasielskim Marszu Wolności jest dowodem naszego patriotyzmu oraz pamięci i szacunku dla przeszłości. Jesteśmy tu z potrzeby serca, aby swoją obecnością zaświadczyć o naszej wierności wartościom narodowym, religijnym i patriotycznym. Nie chcemy, aby słowa „Bóg, Honor, Ojczyzna” były tylko pięknymi hasłami. Pochylamy czoła przed uczestnikami akcji „Pensjonat”, którzy na trwałe zapisali się w historii Jasła i regionu. Ryzykując własnym życiem uratowali wiele istnień ludzkich i spełnili ich marzenia o wolności, które wówczas graniczyły z cudem. Święty Jan Paweł II powiedział kiedyś, że wolność trzeba stale zdobywać, nie można jej tylko posiadać. My możemy do tych słów dodać, że wolności należy strzec i przypominać o jej zagrożeniach. My, jako mieszkańcy Jasła – miasta zniszczonego przez niemieckiego okupanta w 97% – zaapelowania o wolność, niepodległość i pokój mamy nie tylko prawo, ale i moralny obowiązek. Uczestnicy Jasielskiego Marszu Wolności. Jasło, dnia 4 sierpnia 2023 roku. «

Tradycją już stało się rozpalanie ognia pamięci. Zgromadzeni wokół niego uczestnicy wydarzenia mieli okazję wysłuchać świadectwa tamtych wydarzeń. Głos zabrał bowiem Jan Stachyrak, którego mamę uwolniono w czasie akcji „Pensjonat”.

Całe piątkowe spotkanie zakończyło się wspólnym śpiewaniem pieśni patriotycznych i religijnych.

(dapa)
d.palar@terazjaslo.pl