Fabularyzowana filmowa historia zburzenia Jasła w 1944 roku

W przyszłym roku wypada osiemdziesiąta rocznica wysiedlenia mieszkańców Jasła i zniszczenia miasta przez hitlerowskiego okupanta. O bolesnych dziejach naszej małej Ojczyzny będzie przypominać szereg inicjatyw podejmowanych przez samorząd i jego instytucje kultury. Jedną z nich ma być dokument historyczny. Pierwsze zdjęcia do filmu ruszają już w tę środę. Premiera ma się odbyć początkiem 2024 roku. Portal regionalny terazJaslo.pl jest jednym z partnerów medialnych projektu.

O rozpoczęciu prac nad przygotowaniem filmu „Jasło 44” poinformowano podczas dzisiejszego briefingu prasowego w siedzibie Muzeum Regionalnego im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle. To dokument historyczny, który będzie opowiadał historię wysiedlenia mieszkańców Jasła i zniszczenia miasta przez hitlerowskiego okupanta w 1944 roku. Za scenariusz i reżyserię odpowiada jaślanin Jakub Kowalczyk. Producentami filmu są Muzeum Regionalne im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle oraz firma Trznadel Media, zaś koproducentem Podkarpacka Komisja Filmowa w Rzeszowie.

Do udziału w filmie udało się zaangażować ekspertów, m.in. prof. Stanisława Waltosia, prof. Andrzeja Olejko, dr. Piotra Szopę oraz Mariusza Świątka. Dzięki dyrektorowi jasielskiego muzeum producentom udało się dotrzeć do świadków, którzy jeszcze pamiętają tamte wydarzenia. Są to  osoby, które wówczas mieszkały w Jaśle i miały po kilka, kilkanaście lat. Natomiast dzisiaj są już w podeszłym wieku.

– Nie ukrywam, że ze względu na osiemdziesiąt lat od tamtych wydarzeń, tych ludzi jest niestety coraz mniej. Staraliśmy się też wybrać takie, które są w stanie coś opowiedzieć i które potrafią coś opowiedzieć, bo jednak film ma swoje wymagania. Jedyną osobą spoza Jasła będzie pan Lewek. To jest syn Stanisława Lewka, który zerwał plakat ogłoszeniowy i zachował go do naszych czasów. Pan Stanisław niestety zmarł dwa lata temu i nie może z nami uczestniczyć przy tej produkcji, ale ten plakat zamierza przywieść jego syn. Więc to będzie jedyna osoba z zewnątrz. – wyjaśnia Mariusz Świątek, dyrektor Muzeum Regionalnego im. dr. Stanisława Kadyiego w Jaśle.

– Chodzi o plakat, na którym było napisana informacja o wysiedleniu miasta Jasła. Wtedy, ryzykując własne życie, pan Lewek zerwał ten plakat. Ten plakat został zachowany w oryginale od 1944 roku i będzie jednym z takich dokumentów, który ukaże się na planie. – uzupełnia Jakub Kowalczyk z firmy Trznadel Media.

W scenach fabularnych zobaczymy aktorów zawodowych z Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie: Adama Mężyka, który wcieli się w postać Waltera Gentza, ówczesnego starosty jasielskiego, któremu przypisywane jest sprawstwo tragedii naszego miasta oraz Pawła Gładysia, który odtworzy rolę jego adiutanta. Sylwetki żołnierzy Wermachtu stacjonujących w Jaśle odtworzą członkowie grupy rekonstrukcyjnej GRH 545. Sperr-Division.

– Natomiast mamy ogromną prośbę do wszystkich mieszkańców Jasła, osób związanych z Jasłem: jeżeli macie Państwo w swoich zasobach domowych fotografie, filmy rodzinne z okresu przedwojnia lub II wojny światowej, bardzo prosimy o kontakt z nami. Można się kontaktować z nami za pośrednictwem maila produkcjajaslo44@gmail.com w celu użyczenia materiałów archiwalnych do naszego filmu. Każda osoba, która się do nas zgłosi i zaangażuje się w ten projekt, będzie zaproszona na oficjalną premierę. Zostaną złożone jej oficjalne podziękowania, a jej nazwisko ukaże się w napisach końcowych filmu jako jednego z partnerów. – powiedział Jakub Kowalczyk.

Wszystkie przekazane materiały zostaną zdigitalizowane i trafią później do muzealnego archiwum.

– Każda relacja, każda historia jest warta zauważenia. Nawet relacja pisana, która będzie w muzeum to zawsze jest zachowanie od zapomnienia, o co właśnie apelujemy. Jeśli macie Państwo tego typu wspomnienia, choćby przy rodzinnych spotkaniach, warto to spisać i wysłać do muzeum. To zostanie na lata. – podkreśla Kowalczyk.

Zdjęcia do filmu ruszają już w tę środę. Naturalnym jest fakt, że większość z nich będzie powstawała w samym Jaśle. Za tło historyczne posłużą m.in. ulica Armii Krajowej, przy której mieścił się ówcześnie gmach niemieckiego więzienia, Park Miejski czy pałacyk rodziny Sroczyńskich w Gorajowicach. Co do pozostałej lokalizacji: – Tych miejsc wytypowanych wstępnie było ponad sto. Z tych stu zeszliśmy do kilkudziesięciu. Nie możemy mówić w jakich miejscach dokładnie, bo często są to domy prywatne, jakiś kawałek drzwi z tamtej epoki, który pasuje nam zarówno do wizji filmowej, jak i do tej fabularnej, a oddają nam piękno tego Jasła, którego już nie ma. – objaśnia Jakub Kowalczyk.

Producenci filmu nie chcą na dzień dzisiejszy zdradzać wszystkich szczegółów. – Nie chcemy mówić dokładnie o czym będzie film, niech to będzie niespodzianka. – tłumaczy. – Natomiast taka główna myśl to szukamy tożsamości Jasła – jakie było przed wojną, co chciano nam narzucić i jak się odbudowało po wojnie. Dlaczego Jasło podzieliło ten los, który podzieliła Warszawa? Czy to była zemsta, czy to było celowe działanie, czy to był afekt czy po prostu jakaś sytuacja kuriozalna, która nie miała miejsca nigdzie w Europie? Dlatego mamy świadków, dlatego mamy naszych ekspertów, żeby znaleźć odpowiedzi na te pytania. Przy pracy nad tym filmem okazuje się, że część osób jest bardzo mocno związana z tą historią, a części osób już rozmywa się ta historia. To zniszczenie miasta Jasła jest tak odległe – to jest osiemdziesiąt lat – ale obiektywnie wiele osób interesują te detale. – dorzuca.

Rąbka tajemnicy uchyla zaś nieco dyrektor Mariusz Świątek. Muzeum dysponuje kilkudziesięcioma fotografiami wykonanymi przez Niemców w czasie II wojny światowej na ulicach miasta Jasła. Idea filmu zmierza do tego, aby ożywić te obrazy.

– Ale nie na zasadzie elektronicznej tylko przy pomocy statystów. – objaśnia. – Cała idea jest taka: jeżeli mamy fotografię, gdzie żołnierz niemiecki stoi w Parku Miejskim to tu będzie scena jak on sobie po tym parku spaceruje. To będzie nawiązanie do konkretnej fotografii, która pozwoli zilustrować tą sytuację jaka miała miejsce w czasie II wojny światowej.

W filmie zostanie też pokazane jak nasze miasto podniosło się z wojennych zniszczeń.

– Wszystko co dzisiaj mamy to jest tak naprawdę wysiłek mieszkańców, którzy wrócili do niczego. Do miasta zrównanego z ziemią. Myślę, że to jest też ważna rzecz, żeby pokazać heroizm tych ludzi, którzy przez kilka czy kilkanaście lat żyli w okropnych warunkach. Ale odbudowali swoje miasto. To jest element naszej tożsamości. – dodaje Świątek.

Projektowi wsparcia finansowego udzielili: Podkarpacka Komisja Filmowa w ramach „Podkarpackiej Kroniki Filmowej”, miasto Jasło, gminy powiatu jasielskiego oraz lokalny biznes reprezentowany przez Jasielskie Stowarzyszenie Przedsiębiorców.

– Jest to dzieło wielu partnerów. Zważywszy na to, że cel jest bardzo ważny, a chcielibyśmy zrealizować ten film jak najlepiej i profesjonalnie, te pieniądze są potrzebne. Dlatego też wielu przedsiębiorców z naszego miasta dołącza się do tego projektu, żeby wspierać pieniędzmi realizację tego projektu. Zarówno są to członkowie Jasielskiego Stowarzyszenia Przedsiębiorców, jak i też inne firmy, które są związane z tym regionem i czują się odpowiedzialne lokalnie. – podkreśla Maciej Pętlak, wiceprezes zarządu Jasielskiego Stowarzyszenia Przedsiębiorców.

Film ma trwać około 45-50 minut. Obraz będzie gotowy początkiem przyszłego roku. Wówczas planowana jest jego oficjalna premiera. Będzie też szeroko rozpowszechniany tak, aby trafić nie tylko do samych mieszkańców Jasła, ale również do widzów spoza naszego miasta.

Portal regionalny terazJaslo.pl został jednym z patronów medialnych projektu.

(dapa)
d.palar@terazjaslo.pl