Szebnie: biblioteka publiczna w miejscu dawnej zabytkowej plebanii
Biblioteka w Szebniach zmieniła swoją lokalizację. Jej nowa siedziba mieści się teraz w zrekonstruowanej zabytkowej plebanii. Tam instytucja ma większą przestrzeń użytkową jeśli chodzi o możliwość gromadzenia i udostępniania swoich bogatych zbiorów, ale nade wszystko może realizować wiele interesujących przedsięwzięć mających na celu wzbudzanie wśród mieszkańców zainteresowania czytelnictwem książek.
Do nowej siedziby biblioteki publicznej w Szebniach czytelnicy mogą przychodzić już od 8 maja natomiast w dniu dzisiejszym nastąpiło uroczyste podsumowanie projektu, w ramach którego przeprowadzono prace rekonstrukcyjne zabytkowej plebanii rzymskokatolickiej, pochodzącej z 1894 roku. Inwestycję na tak szeroką skalę udało się zrealizować dzięki środkom jakie gmina Jasło pozyskała w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Są to środki dedykowane rozwojowi infrastruktury bibliotek będące w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Całkowita wartość robót budowlanych, zakupem niezbędnego wyposażenia oraz zagospodarowaniem terenu znajdującego się przed budynkiem od strony drewnianego kościoła wyniosła przeszło 1,9 mln złotych, w tym dofinansowanie ze środków budżetu państwa na poziomie nieco ponad 1,1 mln złotych.
Wójt gminy Jasło Wojciech Piękoś przyznaje, że to potężne środki jakie zostały wydatkowane na przebudowę i zmianę sposobu użytkowania nieużytkowanego od wielu lat budynku plebanii.
– Pomysł, aby stara plebania, która stoi nieużytkowana, była przystosowana na rzecz biblioteki zrodził się około 2020 roku. Wtedy podjęliśmy decyzję, że warto postarać się o pieniądze zewnętrzne po to, aby ten obiekt żył. Dobrze się złożyło, bo został ogłoszony konkurs na infrastrukturę bibliotek. Panie z biblioteki złożyły projekt. On został dobrze oceniony i otrzymaliśmy wsparcie finansowe w wysokości ponad 1,1 mln złotych. Do tego wkład własny gminy to jest około 800 tysięcy złotych. Dzisiaj ten obiekt służy. Ma być żyjącą częścią tej społeczności. To jest dla nas najważniejsze. Biblioteka znalazła tutaj swoje miejsce, już się zagościła. Warto jest inwestować w takie przedsięwzięcia, które czasami wydają się może chybionymi – jak to niektórzy mówili – albo takimi, które nieodwdzięczają się finansowo, bo nie pracują na siebie. Kultura ma to do siebie, że w kulturę się inwestuje i w kulturę trzeba inwestować, a kultura się odwdzięcza. Dzisiaj możemy powiedzieć, że kultura odwdzięcza się tej społeczności szebieńskiej, a także gminy Jasło. – powiedział.
Pytany o to czy samorząd byłby w stanie samodzielnie udźwignąć koszty realizacji tego przedsięwzięcia, gdyby nie wsparcie środkami pochodzącymi spoza własnego budżetu, odpowiada: – To jest trudne pytanie z tego względu, że w 2017 roku ksiądz proboszcz Wacław Rybka podjął decyzję, że będziemy remontować starą plebanię. Pomagaliśmy mu w tym przedsięwzięciu, ponieważ na terenie miejscowości działa Stowarzyszenie Parafii Szebnie „Dziedzictwo”, które pomaga organizować środki. Przez trzy lata remontowaliśmy wspólnie jako społeczność. Wymieniony został dach, cała więźba, konstrukcja, wymienione zostały stolarka okienna i drzwiowa. Ale to było mało. Brak tych wysokich środków wręcz uniemożliwiał dalsze prace remontowe. Dobrze się stało, ponieważ wyremontowanie budynku dla samego wyremontowania jest za małą rzeczą. Potrzebna jest funkcja tego budynku. Pierwotnie miało tu być samo muzeum i mieszkanie. Koszt całkowity prac to prawie 2 mln złotych, z tego ponad 1,1 mln złotych z Instytutu Książki od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pozostałe środki to budżet gminy Jasło.
W uroczystym otwarciu obiektu uczestniczył Grzegorz Nieradka, doradca Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. – Gościmy dzisiaj w gminie Jasło, w miejscowości Szebnie, gdzie swoją siedzibę ma Gminna Biblioteka Publiczna. Została ona zrealizowana w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa. Inwestycja ta jest zupełnie wyjątkowa, ponieważ dzięki środkom przyznanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pomogliśmy nie tylko utworzyć nową siedzibę Gminnej Biblioteki Publicznej, ale również doprowadzić do rewitalizacji zabytkowego obiektu, którym jest XIX-wieczna plebania. Takich inwestycji w Polsce jest bardzo wiele. Trzeba tutaj podkreślić, że Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa jest taką nadzwyczajną interwencją polskiego państwa. Jest odpowiedzią na to, że w Polsce mamy dramatyczny spadek poziomu czytelnictwa. Mamy nadzieję, że tego typu inwestycje spowodują, że wzrost zainteresowania książką nastąpi w naszym społeczeństwie. Ziemia podkarpacka jest doceniana przez obecnie rządzących, podobnie jak i cała Polska. My, jako formacja, koncentrujemy się na całej Polsce, wdrażając w ten sposób ideę zrównoważonego rozwoju. Dlatego nie ma znaczenia, czy nowe obiekty powstają w dużych miastach jak Łódź, Kraków czy Warszawa, ale również małych miejscowościach jak w gminie Jasło. – powiedział.
Nadzór konserwatorski
Rekonstrukcja obiektu była prowadzona pod ścisłym nadzorem konserwatorskim. Prace zostały wykonane z niezwykłą pieczołowitością – odwzorowane zostały liczne detale, które opracowano na podstawie zachowanych dokumentów i fotografii archiwalnych, w szczególności jeśli chodzi o stolarkę okienną i drzwiową czy kolorystykę elewacji.
Łukasz Dzik, kierownik delegatury w Krośnie Podkarpackiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków zaznaczył, że jest to doskonały przykład tego jak można ratować opuszczone, nieużytkowane obiekty na tle tego, że w ostatnich latach wiele z nich zostało zniszczonych lub bezpowrotnie rozebranych.
– Jeśli chodzi o tak kompleksowy remont w tak krótkim czasie to w ostatnich latach mamy drugi taki przypadek. Oba obiekty wiążą się z lokacją bibliotek we wnętrzach dawnych plebanii. Mowa tutaj o plebanii rzymskokatolickiej w Trzcinicy i właśnie tutaj w Szebniach. Trzeba przyznać, że ten remont, który był tutaj realizowany, był wykonywany bardzo pieczołowicie – przy wsparciu konserwatorów dzieł sztuki, którzy na przykład prowadzili badania na obecność kolorystyki pierwotnej, którzy zajmowali się konserwacją kamienia. Bardzo doskonale została odtworzona stolarka okienna i drzwiowa drewniana w dawnym typie. Tych elementów, które zostały z pierwotnego budynku, jest bardzo wiele. To, co było zniszczone, było odtwarzane tak, by przypominało pierwotny wygląd. Wydaje się, że ten remont był zrealizowany na bardzo wysokim poziomie. – powiedział.
Urząd ochrony zabytków uczestniczył w procesie inwestycyjnym od początku do końca. – W pierwszej kolejności oceniamy dokumentację projektową, wnosimy uwagi, zabezpieczamy wszystkie elementy zabytkowe, które powinny być zachowane, a następnie kontrolujemy przebieg prac tak, aby one były realizowane zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. – wyjaśnia Łukasz Dzik.
Dwukrotnie większa przestrzeń
Poprzednia siedziba biblioteki mieściła się w budynku miejscowej jednostki ochotniczej straży pożarnej. To charakterystyczny obiekt położony bezpośrednio przy drodze krajowej nr 28 relacji Jasło-Krosno, tuż przy skrzyżowaniu z drogą powiatową prowadzącą w kierunku Tarnowca.
Ze względów lokalowych bibliotekarze nie mogli w pełni realizować zamierzonych planów. W tej chwili przestrzeń użytkowa powiększyła się ponad dwukrotnie.
– Przestrzeń jest w tej chwili ogromna. Po 140 metrach przechodzimy na 347 więc można się nabiegać, ale jest też specjalne miejsce dla dzieci i młodzieży z salą multimedialną. Mamy zagospodarowane poddasze – nie tylko na izbę pamięci i cyfrowe archiwum, ale jako fajne miejsce spotkań, w którym dzieci mogą tańczyć, śpiewać, rozwijać podczas zajęć organizowanych przez naszą bibliotekę. Jednym słowem: zapraszamy nie tylko do naszej gminnej biblioteki, ale również do naszych filii w Trzcinicy, Osobnicy i Warzycach. W bibliotece w Szebniach jest 15 tysięcy książek plus 3 tysiące dokumentów archiwalnych, z czego 2,8 tysiąca opracowanych cyfrowo. Natomiast cały księgozbiór biblioteki gminnej i filii bibliotecznych to jest 42 tysiące egzemplarzy. Czytelników w systemie MAC+ mamy 6,8 tysięcy. Można powiedzieć, że 50% mieszkańców gminy korzysta z naszych usług. Ale osób odwiedzających w ciągu roku, korzystających z naszych spotkań autorskich, warsztatów, różnego rodzaju konkursów to jest 28 tysięcy osób. Mamy elektroniczne dostępy do książek. Mamy również dostęp do książek w chmurze w systemie Legimi. Mamy czytaki nie tylko dla osób niedosłyszących, ale również elektroniczne, gdzie czytelnik może sobie wypożyczyć książki. – opisuje Stanisława Ablewicz, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Jaśle z siedzibą w Szebniach.
Izabela Tomaszewska, starszy bibliotekarz Gminnej Biblioteki Publicznej w Jaśle z siedzibą w Szebniach opisuje, że w poprzedniej siedzibie była zbyt mała przestrzeń, by w pełni można było rozwijać promocję czytelnictwa.
– Ja pamiętam jako dziecko bibliotekę mieszczącą się jeszcze w jednym pomieszczeniu. Mieliśmy kilka pomieszczeń, ale tego miejsca było nadal bardzo mało. Tutaj mamy i przestrzeń, i możliwość stworzenia wystawy naszych archiwaliów, które gromadzimy w naszym cyfrowym archiwum tradycji lokalnej. Także tutaj jest o wiele więcej miejsca i do tego pięknie. Wcześniej biblioteka mieściła się nad ochotniczą strażą pożarną w Szebniach. To jest bardzo charakterystyczny budynek, ponieważ od drogi głównej do biblioteki prowadzi taki pomost. Czasem obawiałyśmy się, że jak przychodziły do nas dzieciaczki to mogą ulec wypadkowi. – powiedziała.
Jakie więc ma znaczenie ta cała inwestycja dla samych bibliotekarzy? – Biblioteka nie jest tylko miejscem, w którym wypożycza się książki. Prowadzone są zajęcia, na których upowszechniamy to czytelnictwo. Ważnym jest, aby czytelnik przychodząc do biblioteki, szukając książek wśród regałów, widział te piękne, kolorowe książki i mógł sobie wybrać to co mu najbardziej odpowiada. Miejsce ma znaczenie. Tutaj w nowej siedzibie jest pięknie, przestrzennie, jest dużo światła czego nie było w dawnej bibliotece. Są też toalety dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Jak już wspomniałam, był taki podjazd, gdzie niepełnosprawnym było się ciężko dostać do biblioteki. Ten budynek jest przystosowany do potrzeb każdego czytelnika. – podkreśliła Izabela Tomaszewska.
Dodała również, że biblioteki, szczególnie w takich małych społecznościach jak wsie, są centrami kultury. – Nie tylko gromadzimy i nie tylko wypożyczamy książki, ale przyjeżdżają do nas teatry, przyjeżdżają autorzy na spotkania autorskie. Prowadzimy warsztaty dla dzieci. Prowadzimy nasze cyfrowe archiwum tradycji lokalnej. Wydajemy też książki. Także w bibliotekach dzieje się dziś dużo. – wyjaśnia Izabela Tomaszewska.
Izba pamięci i archiwum cyfrowe
Biblioteka mieści się na parterze natomiast na poddaszu została umiejscowiona izba pamięci księdza Władysława Sarny – proboszcza parafii Szebnie i budowniczego budynku plebanii. Znajdują się tam zachowane po nim pamiątki, które ze względu na ograniczenia lokalowe nie mogły być do tej pory w pełni eksponowane dla społeczeństwa, jak i dokumenty archiwalne.
To niezwykle ważna postać, która zapisała się na kartach historii miejscowości.
– Był osobą, która napisała dwie książki z zakresu kultury i także jedną bardzo doniosłą pozycję przedstawiającą biskupów przemyskich. „Opis powiatu jasielskiego” i „Opis powiatu krośnieńskiego” to są kanony tej socjologii kultury, która funkcjonuje w tej przestrzeni. Więc jego osoba jak najbardziej wpisuje się dzisiaj w element bibliotekarstwa i kultury, która jest nam tak potrzebna. – objaśnia Wojciech Piękoś.
Można tu również zobaczyć pierwsze wydanie „Opisu powiatu jasielskiego” z załączoną mapą, która we współczesnych wznowieniach już nie występuje.
Wyróżnienie za działalność na rzecz upowszechniania i ochrony kultury
Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński nadał Odznakę Honorową „Zasłużony dla kultury polskiej” pani Grażynie Truty – głównej księgowej Gminnej Biblioteki Publicznej w Jaśle z siedzibą w Szebniach – w dowód uznania dla jej zaangażowania w promocję czytelnictwa i ochronę lokalnego dziedzictwa kulturowego. Aktu dekoracji dokonał Grzegorz Nieradka, doradca ministra.
– Pragnę podziękować za dzisiejsze wyróżnienie mojej osoby tym zaszczytnym odznaczeniem. Działania społeczne stanowią dla mnie sposób na aktywne życie. Moje osiągnięcia są także osiągnięciami osób współdziałających i wspierających mnie w moich działaniach oraz licznych przyjaciół. Szczególne podziękowania składam pani dyrektor Stanisławie Ablewicz, z którą pracuję już wiele lat, jak również panu wójtowi Wojciechowi Piękosiowi oraz wszystkim członkom, z którymi razem działamy w Stowarzyszeniu Dziedzictwo Szebnie. Dziękuję koleżankom bibliotekarkom, koleżankom z koła gospodyń wiejskich w Szebniach, koleżankom ze Stowarzyszenia Rozwoju Kultury Ludowej Ziemi Jasielskiej w Trzcinicy, a także mojej rodzinie. Dziękuję bardzo. – powiedziała Grażyna Truty.
Nową siedzibę Gminnej Biblioteki Publicznej poświęcił proboszcz parafii w Szebniach ks. Henryk Maguda.
Jak wygląda obiekt po remoncie? Zobaczą Państwo na zdjęciach w naszej fotogalerii:
(dapa)
d.palar@terazjaslo.pl
