Strażacy upamiętnili postać założyciela swojej jednostki

Przed budynkiem Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Jaśle stanął pomnik z popiersiem Romualda Palcha – założyciela ochotniczej straży pożarnej w tym mieście i jego honorowego obywatela. Jego uroczyste odsłonięcie i poświęcenie zbiegło się z tegorocznymi obchodami święta Rycerzy Floriana, którym to mianem określani są pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Przygotowania do upamiętnienia postaci Romualda Palcha nierozerwalnie związanej z dziejami Jasła i lokalnego pożarnictwa rozpoczęły się kilka lat wstecz. Ich inicjatorem był obecny zastępca Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Jaśle mł. bryg. Bogdan Ziemba. Swoim pomysłem „zaraził” ówczesnego dyrektora Jasielskiego Domu Kultury Karola Głowę. Podczas organizowanego przez niego jednego z plenerów artystycznych powstał gipsowy model popiersia, którego autorem została Agnieszka Tuleja. Na bazie wzoru artysta rzeźbiarz Andrzej Samborowski-Zajdel wykonał odlew z brązu.

Popiersie zostało umieszczone na cokole, pod którym zamontowano tablicę pamiątkową (również wykonaną przez Andrzeja Samborowskiego-Zajdla), na której odlano imię i nazwisko wraz z datą urodzin i śmierci Romualda Palcha oraz inskrypcją: „Założyciel i pierwszy komendant straży pożarnej w Jaśle. Za działalność społeczną w 1899 r. wyróżniony tytułem Honorowy Obywatel Królewskiego Wolnego Miasta Jasła”. Treść została skonsultowana z dr Barbarą Sokołowską.

Projekt otoczenia obelisku, który został usytuowany przed wejściem do siedziby jasielskich strażaków przy ulicy Mickiewicza, wykonał architekt Mikołaj Pikul natomiast nad całością dokumentacji czuwał obecny zastępca burmistrza Jasła Antoni Pikul.

Mł. bryg. Bogdan Ziemba przypomina, że fundacja pomnika nie byłaby możliwa bez wsparcia wielu instytucji. – Takiego wsparcia nam udzieliły następujące osoby: Małgorzata Salacha, Andrzej Czernecki, Mariusz Konieczny, Zbigniew Mikrut, Dariusz Motyka. Dziękuję również Komendantowi Powiatowemu Wiesławowi Latoszkowi i pracownikom Komendy Powiatowej, którzy z dużym zaangażowaniem wzięli udział w końcowych pracach montażowych. – powiedział.

Kustosz Muzeum Regionalnego w Jaśle Mariusz Świątek przybliżając postać Romualda Palcha podkreślił, że był on osobą oddaną sprawom środowiska lokalnego. – Był osobą wybitną, aktywną i zrobił wiele dobrego dla Jasła, ale też powiatu jasielskiego i całej Galicji. – wyjaśnił.

Palch był m.in. wybitnym samorządowcem lokalnym. – Dwukrotnie sprawował godność wiceburmistrza miasta Jasła. Praktycznie od 1876 do roku 1918 zasiadał w Radzie Miejskiej lub zarządach tymczasowych miasta Jasła. Nie tylko zasiadał, ale i aktywnie działał. Był wybitnym działaczem w dziedzinie oświaty. Dzięki jego staraniom Gimnazjum Jasielskie otrzymało nowy budynek, a do dzisiaj przetrwała zniszczenia wojenne szkoła wydziałowa męska, czyli „Ekonomik” jak o nim się powszechnie w mieście mówi. On był członkiem komitetu budowy obu tych obiektów. Nie tylko utrzymywał to co w mieście funkcjonowało, ale starał się poprawić przygotowanie do życia ówczesnych mieszkańców. Dla młodzieży gimnazjalnej powołał specjalne kursy doskonalące, które oprócz umiejętności stricte zawodowych dawały im umiejętności praktyczne, które przydawały się w ówczesnych realiach konkurencji na rynku galicyjskim. – powiedział Mariusz Świątek.

Jak podkreślił kustosz jasielskiego muzeum, jednak najwięcej zawdzięczają mu strażacy. W 1892 roku Romuald Palch powołał ochotniczą straż pożarną w Jaśle, której był późniejszym naczelnikiem.

– Początki były bardzo trudne. Analizując zapiski w protokołach Rady Miejskiej można się dowiedzieć ile wysiłku kosztowało Romualda Palcha staranie o to, aby zaopatrzyć strażaków ochotników w mundury i odpowiedni sprzęt. To były troszkę inne czasy i inne wymagania, ale na zwykłe wiaderka, osęki czy beczki do przewozu wody też czasem brakowało pieniędzy. Dzięki jego staraniom strażacy otrzymali własną siedzibę. Początkowo przy niezbyt sprzyjających warunkach, bo w dawnych zabudowaniach pokarmelickich, ale dzięki jego staranności i zapobiegliwości wybudowano dla nich przy ulicy Bednarskiej nową remizę, w której odbywały się nie tylko zajęcia dla jasielskich strażaków, ale nawet zjazdy ochotników na poziomie regionalnym. Później, dzięki staraniom władz miejskich, ta ochotnicza straż pożarna przekształciła się w straż zawodową. Dzięki temu strażacy pozostają z nami do dnia dzisiejszego. – opowiada.

Mariusz Świątek podkreślił, że lokalizacja pomnika właśnie przy ulicy Adama Mickiewicza jest nieprzypadkowa i nie dotyczy ona tylko i wyłącznie tego, że w tym miejscu mieści się współcześnie siedziba miejscowych zawodowych strażaków.

– Był pierwszą osobą, która podjęła się organizacji wielkich uroczystości poświęconych wieszczowi narodowemu. Było to w 1899 roku. Wtedy podjęto wiele ciekawych inicjatyw. Jedna z nich przetrwała do naszych czasów. Było to nadanie nazwy ulicy Adama Mickiewicza. Po latach pomnik Romualda Palcha stanął właśnie przy ulicy Adama Mickiewicza. Sam w swoim ogrodzie przy domu, który już niestety nie istnieje, miał pomnik Adama Mickiewicza. To były czasy kiedy ustawienie pomnika wieszcza narodowego było znakomitą lekcją historii. – wyjaśnia Świątek.

Historyk przyznał, że funkcji społecznych, których sprawował Palch, można by mnożyć. Był on również posłem do parlamentu austriackiego, założycielem i długoletnim naczelnikiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz jednym z długoletnich dyrektorów kasy miejskiej.

– Myślę, że ta inicjatywa strażaków jest godna pochwały, bo ta postać była troszeczkę w Jaśle zapomniana. Ale wreszcie otrzymała miejsce, w którym można ją wspominać. Jest to na pewno doskonała lekcja historii dla mieszkańców miasta Jasła i powód do dumy. Myślę, że jeszcze kiedyś jakąś ulicę w Jaśle uda się nazwać imieniem Romualda Palcha. – dodał.

Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonali: zastępca Podkarpackiego Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie st. bryg. Jan Ziobro, zastępca Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Jaśle mł. bryg. Bogdan Ziemba, wicewojewoda podkarpacki Witold Lechowski, starosta jasielski Mariusz Sepioł oraz burmistrz Jasła Ryszard Pabian.

Obiekt został poświęcony przez kapelana strażaków ziemi jasielskiej ks. Tadeusza Wawryszkę ze Skołyszyna.

Wydarzenie zbiegło się z obchodzonym dzisiaj Dniem Strażaka.

Warto przeczytać:
„Pamiątkowym pomnikiem wzniesionym przed budynkiem Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Jaśle strażacy chcą uczcić pamięć założyciela zawodowej jednostki straży pożarnej w naszym mieście i jej pierwszego naczelnika Romualda Palcha. W tym roku mijają 142 lata od tamtych wydarzeń” (artykuł „Strażacy chcą upamiętnić postać założyciela zawodowej jednostki w Jaśle” z dnia 10.04.2014 r.)

FOTOGALERIA: Odsłonięcie pomnika Romualda Palcha

Damian Palar
d.palar@terazjaslo.pl