Obchody 70. rocznicy mordu żmigrodzkich Żydów rozpoczęte

W tym roku przypada 70. rocznica mordu dokonanego na mieszkańcach Nowego Żmigrodu wyznania mojżeszowego. Wspominaliśmy również, że w związku z tym odwiedzi nas grupa młodzieży z Izraela. Tak też się stało.

We wtorek, 15 maja, z wizytą do naszej miejscowości, na zaproszenie Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu, przybyła grupa młodzieży – uczniów szkoły średniej z BET SHEMESH z Izraela oraz z USA. Ta wizyta rozpoczyna obchody 70. rocznicy bestialskiego mordu dokonanego na żydowskich mieszkańcach Żmigrodu. Przypomnijmy krótko: 7 lipca 1942 roku, podczas likwidacji getta w Żmigrodzie, Niemcy wywieźli 1250 osób do lasu w Hałbowie i tam zamordowali. 12 sierpnia 2012r., na miejscu zbrodni upamiętnionym mogiłą zbiorową, odbywać się będą uroczystości i odmówiona zostanie modlitwa ekumeniczna za zmarłych.

Wracając do wizyty młodych wyznawców judaizmu – rozpoczęło ją spotkanie z młodzieżą Gimnazjum w Nowym Żmigrodzie. W lekcji prowadzonej przez pana Ryszarda Turka uczestniczyli: członek komisji rabinicznej z Warszawy – Marcin Lewin Dudek oraz prezes Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu – Jerzy Dębiec. Przybliżono młodzieży historię żydowskiej diaspory oraz zapoznano z tajnikami judaizmu. Serdeczne podziękowania składamy pani dyrektor Gimnazjum w Nowym Żmigrodzie oraz panu Ryszardowi Turkowi.

Następne spotkanie odbyło się w Zespole Szkół im. Mikołaja Kopernika w Nowym Żmigrodzie. Tam, z polskimi rówieśnikami, spotkali się uczniowie szkoły religijnej z Bet Shemesh z Izraela. W skład tej grupy wchodziła również żydowska młodzież z USA. Spotkanie odbyło się w jednej z sal lekcyjnych. Udział w nim wzięli: pani dyrektor Barbara Wierdak Cyboroń, która serdecznie powitała przybyłych gości oraz przedstawiła krótką historię szkoły i opowiedziała o jej działalności, zastępca dyrektora Ryszard Bal, członek komisji rabinicznej do spraw cmentarzy – Marcin Lewin Dudek, ks. Piotr Róż – katecheta żmigrodzki, a także panie: Katarzyna Trzeciak-Olbrot oraz Justyna Cygan, które ułatwiały wzajemną komunikację w języku angielskim. Po powitaniu i wystąpieniu pani dyrektor głos zabrał prezes TMNŻ – Jerzy Dębiec. Krótko przedstawił gościom historię zagłady żydowskich mieszkańców Nowego Żmigrodu oraz poinformował o uroczystościach, które w tym roku będą organizowane z okazji 70. rocznicy mordu. Przedstawiono prezentację przygotowaną przez młodzież i panią Elżbietę Adamczyk w ramach konkursu pt. „Przywrócić pamięć”. Zrobiła ona duże wrażenie na młodych gościach. Następnie pan Marcin Lewin Dudek wygłosił prelekcję na temat wiary, zwyczajów oraz życia codziennego diaspory żydowskiej. Ta tematyka bardzo zainteresowała uczniów, wywiązała się nawet długa i merytoryczna dyskusja. Na zakończenie pan Jerzy Dębiec podziękował wszystkim za pomoc w organizacji tego spotkania, po czym wszyscy, przed budynkiem szkoły, pozowali do pamiątkowego zdjęcia.

Organizatorzy tej wizyty stawiali sobie za cel nie tylko rozpoczęcie obchodów rocznicowych, ale również nawiązanie kontaktu pomiędzy rówieśnikami różnych wyznań i przybliżanie historii ludzi, którzy przez prawie 550 lat współmieszkali na naszych ziemiach. Dla młodzieży z Izraela i USA była to okazja poznania historii swoich przodków.

Program wizyty obejmował również pracę na rzecz tutejszego cmentarza żydowskiego. Młodzi ludzie, w godzinach popołudniowych, pracowali na kirkucie. Bardzo skrupulatnie inwentaryzowali stan macew. Praca szła sprawnie, ponieważ – jak mówili – tak dobrze utrzymanego cmentarza dawno nie widzieli. Rezultatem ich pracy było nie tylko policzenie, ale przede wszystkim opisanie oraz sporządzenie dokumentacji fotograficznej czterystu macew. Z tego wynika, że na kirkucie może znajdować się nawet 600-700 macew, ponieważ prace inwentaryzacyjne przeprowadzono dopiero na połowie cmentarza.

Młodzież, pod okiem rabina, wykonała ogrom pracy związanej z liczeniem, ale przede wszystkim z opisywaniem każdej macewy, na której epitafium jeszcze się zachowało. Macewy bez napisów zostały zinwentaryzowane jako nagrobek i naniesione na mapę. 16 maja, po wizycie w Hałbowie, kontynuowano pracę na cmentarzu. Wieczorem grupa została pożegnana przez członków Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu.

Nasi młodzi goście wyjechali zadowoleni. Poznali historię, zwyczaje, spotkali się z młodzieżą katolicka oraz odwiedzili zbiorową mogiłę mieszkańców Żmigrodu wyznania mojżeszowego pomordowanych w Hałbowie. Nad mogiłą odmówiona została modlitwa za zmarłych.

W ten sposób rozpoczęły się obchody 70. rocznicy zagłady żydowskiej społeczności Nowego Żmigrodu. Chciałbym serdecznie podziękować panu Marcinowi Dudkowi, z komisji rabinicznej, za pomoc w zaproszeniu grupy młodzieży do naszej miejscowości. Dziękuję dyrektorom Zespołów Szkół w Nowym Żmigrodzie oraz nauczycielom, którzy pomogli w realizacji tego zadania.

Obchody odbywają się przy współpracy z Naczelnym Rabinem Polski, Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Stowarzyszeniem na Rzecz Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej. Główne uroczystości odbędą się w dniu 12 sierpnia w Hałbowie i na cmentarzu żydowskim w Nowym Żmigrodzie. Już dziś na nie zapraszamy.

Jerzy Dębiec