Zafascynowany kulturą pogórzańskiej wsi z okolic Jasła

Karol Brej już od czterdziestu lat specjalizuje się w rzeźbie w drewnie i glinie. Inspiracją dla jego twórczości jest kultura pogórzańskiej wsi. Jest właściwie jedynym w powiecie jasielskim twórcą ludowym, uznanym oficjalnie przed ministerstwo kultury. Na swoim koncie ma udział w kilkunastu wystawach sztuki ludowej. Muzeum Regionalne w Jaśle przygotowało jego indywidualną ekspozycję. Z twórczością jasielskiego rzeźbiarza samouka będzie można się zapoznać do połowy marca br.

Do najbardziej znanych prac Karola Breja należą tradycyjne szopki bożonarodzeniowe wykonane w drewnie oraz szopki ceramiczne. Artysta stosuje też rzadką jak dla naszego regionu technikę rzeźbienia figurek przedstawiających świętych, kolędników czy dawne zawody. Najpierw powstaje ogólny zarys postaci z gliny, która następnie pokrywana jest barwną glazurą i wypalana w piecu. Następnie nadaje całej bryle wyraz artystyczny, dopracowując z niezwykłą pieczołowitością każdy detal.

– Są tu również przedstawione ginące zawody. Jest rzeźba przedstawiająca człowieka, który ostrzy noże. Kiedyś po wsiach tacy wędrowali. Są pokazane pary taneczne w tradycyjnych strojach pogórzańskich. Jest na przykład figurka dziewczyny, która się nazywa sobótka. Zwyczaj ten jest związany z nocą świętojańską. On właśnie taką dziewczynę z wiankiem na głowie też przedstawił. Także w tych rzeźbach jest odzwierciedlone jego dzieciństwo, pewne wspomnienia z czasów młodości. – opowiada Alfred Sepioł, dyrektor Muzeum Regionalnego w Jaśle.

Na wystawie udało się zgromadzić ponad sto prac, które stanowią własność jasielskiego muzeum oraz samego artysty.

– Otrzymaliśmy zapewnienie, że po tej wystawie jakieś prace, które są obecnie własnością pana Karola, również do naszego muzeum trafią. Nasza kolekcja jego prac powiększy się. – cieszy się Alfred Sepioł.

Dyrektor jasielskiego muzeum podkreśla, że twórczość Karola Breja jest ewenementem w skali naszego powiatu. Jest amatorem i samoukiem, a inspiracją jego twórczości jest kultura wsi pogórzańskiej z okolic Jasła, gdzie się wychowywał.

– Pomimo tego, że od lat 50. mieszka w Jaśle, to jednak żyje swoją młodością. Żyje tym wszystkim, co jest związane z kulturą ludową wsi Dobrynia, z której on pochodzi. Jest to człowiek, który nawet gdy mówi, używa bardzo często gwary i to też dodaje pewnego kolorytu jego wypowiedziom. To jest obecnie bardzo rzadkie, ponieważ gwara na naszych oczach, ta tradycyjna gwara pogórzańska, ginie. – mówi Sepioł.

Oprócz tradycyjnego rzeźbiarstwa, Karol Brej jest też lutnikiem amatorem. Wykonuje skrzypce, gęśle, fujarki z drewna. Robi też gwizdki oraz okaryny z gliny, czyli instrumenty ludowe, które właściwie powoli znikają z naszego krajobrazu muzycznego.

– Ja się cieszę, że my w muzeum posiadamy tego typu eksponaty. – podkreśla dyrektor.

Artysta ma na swoim artystycznym koncie udział w wielu konkursach i wystawach ludowej twórczości plastycznej. Jego prace możemy odnaleźć w kolekcjach etnograficznych wielu muzeów w Polsce. Ma też wiele nagród i wyróżnień, głównie w przeglądach rzeźby ludowej oraz konkursach plastyki nieprofesjonalnej.

– Myśmy zorganizowali kilka czy kilkanaście wystaw w naszym muzeum, gdzie były prace pana Karola, ale także innych twórców, którzy w naszym regionie działają. Jest to pierwsza wystawa indywidualna. On nigdy nie miał w Jaśle, ani gdziekolwiek w innym miejscu jakiejś indywidualnej wystawy. – mówi Alfred Sepioł.

Wystawa będzie czynna w jasielskim Muzeum Regionalnym do połowy marca br. – Także będzie czas, aby osoby, które są zainteresowane twórczością ludową obejrzały te eksponaty. Bardzo serdecznie zapraszam do odwiedzania naszego muzeum. – zachęca Sepioł.

Karol Brej (rocznik 1927) urodził się w Dobryni w gminie Dębowiec. Swoje dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnej wsi. Uczęszczał do miejscowej szkoły podstawowej. Po odbyciu trzyletniej służby wojskowej, na początku lat 50. przeprowadził się do Jasła, gdzie podjął pracę w piekarni, uzyskując kolejno stopnie czeladnika i mistrza piekarskiego. W 1958 roku rozpoczął pracę w Państwowej Komunikacji Samochodowej w Jaśle, pracując najpierw na stanowisku konduktora, a następnie klasyfikatora ogumienia i referenta. W 1982 roku przeszedł na emeryturę.

Swoje pierwsze prace zaprezentował w 1968 roku podczas wystawy zorganizowanej w Jasielskim Domu Kultury. W 1986 roku został uznany oficjalnie przez Ministerstwo Kultury za twórcę ludowego. Dwa lata później nagrodzono go Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w 2000 roku otrzymał odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”.

SERWIS FOTO:

Damian Palar
d.palar@terazjaslo.pl