Galicyjskie cmentarze wojenne (zaproszenie)

W dniach 02 – 30 listopada 2009 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle czynna będzie wystawa „Galicyjskie cmentarze wojenne ”.

Na wystawie prezentowane są fotografie wybranych cmentarzy głównie z Okręgu Jasielskiego oraz okręgów sąsiednich pochodzące ze zbiorów Romana Frodymy, przewodnika beskidzkiego, badacza historii cmentarzy wojennych, autora trzytomowego przewodnika „Galicyjskie cmentarze wojenne”. Zdjęcia przedstawiają 36 galicyjskich cmentarzy wojennych. Można zobaczyć m.in. centralny pomnik zwieńczony dębowym wieńcem na Cmentarzu nr 6 w Krempnej, pomnik z płaskorzeźbą Chrystusa na Cmentarzu nr 16 w Osobnicy, pomnik centralny na Cmentarzu nr 22 w Jaśle, jeden z największych i najbardziej reprezentacyjnych cmentarzy wojennych Cmentarz nr 91 w Gorlicach czy rozłożony na całym stoku wzgórza Cmentarz nr 123 w Łużnej-Pustkach. Na wystawie oprócz zdjęć prezentowana jest również literatura poświęcona cmentarzom wojennym.

Cmentarze prezentowane na wystawie powstały w latach 1915-1918 na terenie austriackiego okręgu wojskowego Galicja Zachodnia. Organizacją budowy cmentarzy zajmowała się specjalnie powołana jednostka Wydział Grobów Wojennych pod dowództwem mjr. Rudolfa Brocha. Cały obszar działania podzielono na dziesięć okręgów cmentarnych, na których czele stali oficerowie z kwalifikacjami budowlanymi bądź inżynierskimi, często wybitni architekci.

Na 400 cmentarzach pochowano prawie 70 000 żołnierzy poległych na polu bitwy i zmarłych w szpitalach. Polacy walczyli i ginęli w armiach trzech państw zaborczych Austro-Węgier, Niemiec i Rosji Na cmentarzach wojennych terenu Galicji Zachodniej spoczywają żołnierze różnej narodowości: Austriacy, Niemcy, Czesi, Słowacy, Węgrzy, Rumuni, Włosi i Polacy. Mimo zróżnicowania w stylu i koncepcji głównych projektantów okręgów w kompozycji cmentarzy można wyróżnić kilka stałych elementów: element centralny krzyż, ołtarz czy kaplice; ogrodzenie w formie kamiennego muru, drewnianych sztachet czy żywopłotu; wejście od skromnej furtki po okazałe bramy; groby, które były głównym wyznacznikiem kompozycji przestrzennej; krzyże nagrobne występujące w licznych formach i odmianach. Na wielu cmentarzach znajdują się inskrypcje. Podnoszą one sławę poległych bohaterów, zaszczytną śmierć, nawołują do godnego wykorzystania dla przyszłych pokoleń i złożonej ofiary. Autorem większości inskrypcji jest kpt. Hans Hauptman. Cmentarze wojenne zachowały się w różnym stanie. Niektóre z nich dzięki zaangażowaniu władz samorządowych, lokalnych społeczności, szkół i osób prywatnych wspieranych przez różne zagraniczne organizacje zostały przywrócone do pierwotnego wyglądu.

17 listopada 2009 r. o godz. 9.00 Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle zaprasza na prelekcję Romana Frodymy poświęconą galicyjskim cmentarzom wojennym.

(MBP w Jaśle)